علائم کم شنوایی در نوزادان این گونه خود را بروز می دهد که نوزاد قادر به شنیدن و عکس العمل نشان دادن نسبت به صداهای بلند نیست، و یا هنگامی که با او صحبت می کنید، عکس العمل خاصی نشان نمی دهد.
بیماری هایی که سبب ناشنوایی و یا کم شنوایی در نوزاد می شوند
- اوتیت گوش میانی: عفونت گوش میانی اگر شدید باشد، ممکن است منجر به بروز ناشنوایی در نوزاد شود.
- سرخجه : اگر مادر باردار در سه ماهه اول بارداری دچار سرخجه شود، ممکن است فرزند ناشنوا به دنیا آورد.
- سیفلیس : مادر بارداری که به بیماری سیفلیس مبتلاست و درمان نشده است، می تواند عفونت خود را به جنین سرایت دهد و او ناشنوا به دنیا آید. بسیاری از ناشنوایی هایی که به دلیل عفونت است، قابل پیشگیری می باشند
- مننژیت : مننژیت ، ورم پرده های مغز و یا نخاع است و به دلیل عفونت های ویروسی و یا باکتریایی ایجاد می شود و این عفونت می تواند سببب بروز کم شنوایی و یا ناشنوایی در نوزاد شود.
- نوزاد کم وزن: طبق تحقیقات دانشمندان، احتمال ابتلا به کم شنوایی در نوزاد کم وزن، زیاد است.
- سابقه خانوادگی بیماری های گوش: ناشنوایی در نوزادان ممکن است به دلیل سابقه خانوادگی و ابتلای آنها به مشکلات ساختاری گوش و یا عصب شنوایی باشد.
- سندروم داون: سندروم داون یک اختلال کروموزومی است که همراه با مشکلاتی مانند کم شنوایی، عقب ماندگی ذهنی و مشکلات قلبی عروقی می باشد.
ناشنوایی در نوزادان به دو شکل است
- ناشنوایی در دوران جنینی و به دلیل عوامل ژنتیکی و یا به دلیل وجود عفونت در بدن مادر رخ می دهد.
- بعد از تولد و به دلیل وارد شدن عفونت به گوش و یا مغز نوزاد، ناشنوایی رخ می دهد.
- علایم ناشنوایی در نوزادان این گونه خود را بروز می دهد که نوزاد قادر به شنیدن و عکس العمل نشان دادن نسبت به صداهای بلند نیست، و یا هنگامی که با او صحبت می کنید، عکس العمل خاصی نشان نمی دهد.
علایمی که نشان دهنده نوزاد ناشنوا و یا کم شنواست
علایم کم شنوایی در نوزادان زیر سه ماه
- نوزادان زیر سه ماه، اگر به صورت ناگهانی در عکس العمل به صداهای بلند از جا نپرند، مشکوک به مشکل شنوایی هستند.
- این نوزادان با صداهای معمول از خواب بلند نمی شوند و با صدای آهسته آرام نمی شوند.
- این نوزادان آواهایی مانند «اوه» را نمی سازند و به صدای اطرافیان عکس العمل نشان نمی دهند.
علایم کم شنوایی در نوزادان بین سه تا هشت ماه
در این نوزادان انتظار می رود که در پاسخ به صدا، چشم های خود را حرکت دهند. این گونه نوزادان در پاسخ به صدا، عکس العملی ندارند و هیجان نوزاد سالم را در پاسخ به صدای جغجغه از خود نشان نمی دهند. هیچگونه تقلید صداهای محیطی را تا شش ماهگی انجام نمی دهد و نسبت به تغییر صداهای محیط، عکس العملی ندارند. اگر والدین این گونه نوزاد هستید، حتما کودک خود را نزد پزشک ببرید.
علایم کم شنوایی در نوزادان بین 9 تا 12 ماه
نوزاد سالم نسبت به اصوات، حساس می باشد و نسبت به اسم خود عکس‌العمل نشان می دهد، صداسازی می کند و این صداسازی همراه با تغییر صدایشان است. اما نوزادانی که مشکل شنوایی دارند، توانایی های بالا را ندارند و یا حتی قادر به گفتن «مامان و بابا» هم نیستند.
شرایطی که ممکن است همراه با کم شنوایی در کودکان رخ دهد
- کم توانی ذهنی
- اختلالات رفتاری روانی
- اختلال یادگیری مربوط به نوشتن و خواندن
- بیماری های مزمن سیستم عصبی مثل تشنج و اختلالات وستیبولار
- مشکلات چشمی شامل: انحطاط بینایی، بدشکلی (ناهنجاری) عدسی چشم و عفونت رنگدانه های شبکیه
- اختلال کلیوی
- ناهنجاری های ماهیچه ای اسکلتی در جمجمه، حفره ی دهانی، صورت، گوش خارجی و میانی، اندام های تحتانی و یا مفاصل
- اختلال رشد
- بیماری های عضلانی استخوانی مثل اختلال رشد یا بیماری های استخوانی
- فلج مغزی
- بیماری های پوستی مثل اختلال رنگدانه ای (آلبینیسم، موی سفید پیشانی، عنبیه های دو رنگ یا رنگ های مختلف پوست)، حساسیت بالا به نور آفتاب، شاخه شاخه شدن پوست، پوست ضخیم، موی خشن و بدشکلی ناخن های دست و پا
- اختلال متابولیکی مثل دیابت، گواتر، مشکل کبدی، بزرگی طحال و یا اختلال متابولیسمی یا کربوهیدراتی.
- بیماری های قلبی عروقی
دیگر بیماری های مربوط به شنوایی
کودکان احتمالا از دیگر بیماری های مربوط شنوایی در کنار کم شنوایی های حسی-عصبی انتقالی و آمیخته رنج می برند. سه نمونه از این بیماری ها اختلال پردازش مرکزی شنوایی(CAPD) نوروپاتی شنوایی (اغلب به عنوان غیر هم زمانی شنوایی نیز نامیده می شود) و وزوز گوش می باشد.
نوروپاتی شنوایی از دلایل دیگر کم شنوایی در نوزادان است
نوروپاتی شنوایی به نظر می رسد مرتبط با CAPD باشد. البته که باهم متفاوتند؛ چراکه نوروپاتی سیستم محیطی شنوایی را درگیر می کند. کودکانی که تشخیص نوروپاتی در آن ها داده می شود، عموما دارای کم شنوایی حسی عصبی خفیف تا متوسط هستند؛ و هم چنین تست OAE این موضوع را نشان می دهد. درعین حال آنها دارای تست ABR ناهنجار و یا حذف شده می باشند.
به همراه قدرت تشخیص خفیف لغت ها بطوری که بسیار خفیف تر از توانایی قابل پیش بینی از آستانه های آن هاست. از آنجایی که OAE وجود دارد و ABR وجود ندارد این باور وجود دارد که این اختلال ریشه در بیماری های عصب شنوایی یا اسپایروگانگلیون دارد؛ و هنوز علت اصلی آن ناشناخته است.
عفونت های رحمی و کم شنوایی
گروهی از بیماری‌های عفونی هستند که اگر در خانم باردار رخ دهد میتواند برای نوزاد مشکلات شدید (از زردی تا کم‌شنوایی و سقط جنین) ایجاد کند.
توکسوپلاسموز
نادر است و در اثر انگل ایجاد می شود. از طریق خوردن غذاهایی مانند گوشت پخته نشده. انتقال از مادر به کودک موجب مشکلات مغزی، التهاب و عفونت شبکیه چشم که می تواند باعث کوری شود، تأخیر در توانایی استفاده از عضلات (حرکتی)، تشنج و هیدروسفالی در نوزاد میشود.
سرخجه
یک بیماری مسری و ویروسی است. علائم ان تب پایین، گلودرد و بثورات پوستی است. اگر در ۳ ماهه اول بارداری رخ دهد احتمالاً به کودک منتقل میشود. ۳ ماه اول بارداری زمانی است که سرخجه می تواند بیشترین مشکلات را در رشد جنین ایجاد کند. هیچ درمانی برای آن وجود ندارد بنابراین پیشگیری مهم است.
سیتومگالوویروس
سیتومگالوویروس یک عفونت ویروسی است. هیچ درمانی برای CMV وجود ندارد، اما به طور خود به خودی خیلی سریع بهبود می یابد و مشکلات جدی ایجاد نمی کند، مگر اینکه فرد باردار باشد. مشکلاتی که برای نوزاد ایجاد می شود عبارت اند از : افت شنوایی و بینایی، زردی، مشکلات ریه، تشنج، ضعف عضلانی، ناتوانی ذهنی
هرپس سیمپلکس
تبخال یک عفونت مادام العمر است که بسیار رایج است، اما می تواند برای دوره های زمانی غیرفعال باشد. دو نوع تبخال وجود دارد: دهانی و تناسلی
در مادران آلوده به فرم تناسلی، حین تولد نوزاد و عبور از کانال زایمان، ویروس به نوزاد منتقل شده و به سرعت در تمام بدن و ارگانهای حیاتی او پخش میشود. در صورت درمان سریع با آنتی ویروس های مناسب در صورتیکه حتی نوزاد زنده بماند، مشکلات عمده در سیستم عصبی مرکزی ایجاد می‌کند.
سایر بیماری‌ها
اگر HIV از مادر به به نوزاد منتقل شود، ممکن است در آزمایشات بدو تولد مشخص نشود، اما بعد از چند ماه خود را نشان دهد. کودک ممکن است علائمی مانند تاخیر رشد، ذات الریه یا گره های لنفاوی متورم داشته باشد. سفلیس ناشی از باکتری است و می تواندرشد کودک را مختل کند. بسیاری از نوزادان مبتلا، اندکی پس از تولد خواهند مرد.
این نوزادان میتوانند دارای مشکلاتی در استخوان ها، کم خونی، مننژیت، بثورات پوستی و مشکلات عصبی باشند که می تواند باعث کوری و ناشنوایی شود. آبله مرغان در اثر ویروس واریسلا زوستر ایجاد می شود. بعید نیست که مادر مبتلا آن را به نوزاد خود منتقل کند. نوزادانی که با واریسلا مادرزادی متولد شده اند ممکن است نقایصی در هنگام تولد داشته باشند.
عواملی که به عنوان خطر کم شنوایی و ناشنوایی در کودکان به شمار می‌روند، موارد زیر هستند
- زود به دنیا آمدن
- وزن کم در هنگام تولد
- وجود افراد کم شنوا در خانواده‌ی پدری و مادری
- فامیل بودن پدر و مادر
- زردی زیاد در بدو تولد، به ویژه وقتی منجر به تعویض خون شود
- عفونت‌های دوران بارداری مادر
- کمبود اکسیژن نوزاد در هنگام زایمان
- کم بودن وزن نوزاد در بدو تولد
- بستری نوزاد در NICU
- مصرف داروهای اتوتوکسیک برای کودک مبتلا به عفونت‌های شدید
- عفونت‌های ویروسی همچون سایتومگالو ویروس، هرپس، سفلیس، سرخک و توکسوپلاموسیز
- امتیاز آپگار پایین در زمان تولد
- سندروم‌ها، بیماری‌های نورودجنراتیو و ناهنجاری‌های (مالفورماسیون‌های) سر و صورت
- عفونت‌های گوش
- مننژیت
- استفاده از دستگاه ونتیلاتور
- مشکلات ریوی، قلبی، عروقی، کلیوی و کبد
- برخی بیماری‌ها و مشکلات متابولیک
- ضربه به سر
- گیر کردن در مجرای رحم در هنگام تولد
- شیمی درمانی
- تب بالا و مداوم
درمان کم شنوایی نوزادان و کودکان چیست؟
تربیت شنیداری همراه با تجویز سمعک
یکی از اهداف برنامه ی تربیت شنوایی می تواند کمک به افراد کم شنوا و اعضای خانواده ی آن ها برای درک بیشتر تاثیرات کم شنوایی بر زندگی آن ها باشد، تا اینکه بتوان مهارت های ارتباطی افراد را با دیگران به کمک استراتژی های ارتباطی موثر افزایش داد. دیگر هدف آن، می تواند کمک به آنها باشد تا اینکه بتوانند ماهییت کم شنوایی را درک کنند و پیشنهاد استفاده از وسیله کمک شنوایی مناسب را بپذیرند.
مشاورهای مربوط به شنوایی، حمایت روان شناختی و تمرینات مداوم به معنای دست یابی به این دو هدف است. مرز باریکی بین این سه مفهوم وجود دارد. درحالی که مشاوره احتمالا صرفا با محور مساِئلی ست که مستقیما به کم شنوایی مربوط می شود، حمایت های روان شناختی بسیار عمیق تر است و به حوزه ی و الگوهای روابط بین افراد وارد می شود. تمرینات مداوم بر رفتارهای ارتباطی و روشهای موثر، جهت تعامل با دیگر افراد متمرکز شده است. متخصصین شنوایی اغلب مسئول اجرای اینگونه مشاوره ها به بیماران هستند.
چه کودکانی در معرض خطر کم شنوایی هستند؟
نوزادان و کودکان بیشتر از همه در معرض خطر کم شنوایی و ناشنوایی هستند. چون اولا قادر به اعلام و بیان مشکل رخ داده نیستند و کم شنوایی یک ناتوانی و معلولیت پنهان است و به همین راحتی و از روی ظاهر قابل تشخیص و شناسایی نیست. به ویژه برای عموم کسانی که تخصصی در زمینه‌ی شنوایی و کم شنوایی ندارند. ثانیا کم شنوایی درجات مختلفی دارد و کودک کم شنوا با توسل به موارد دیگری همچون لب‌خوانی و علایم چهره‌ی دیگران، کم شنوایی خود را جبران می‌کند.
به همین خاطر، کم شنوایی در کودکان وقتی معلوم میشود که دیر شده و کار از کار گذشته است و زبان و گفتار و سطح عملکرد اجتماعی کودک عقب افتاده است. خطر کم شنوایی در نوزادان و کودکان را باید جدی گرفت. اگر کودکی یک یا چند عامل خطر زیر را داشت، حتما باید برای ارزیابی وضعیت شنوایی او اقدام عاجل کرد.
کم شنوایی در هر سنی ممکن است رخ دهد
به طور کلی دو نوع کم شنوایی وجود دارد:
یا به صورت ژنتیکی است و از همان بدو تولد، این نوع کم شنوایی همراه با نوزاد تازه به دنیا آمده است. این نوع کم شنوایی با غربالگری شنوایی بدو تولد شناسایی می‌گردد. آزمایشات OAE و ABR بدو تولد در تشخیص این نوع کم شنوایی بسیار کمک کننده است.
یا به صورت اکتسابی در اثر عوامل دیگری و یا در اثر خود عوامل ژنتیکی که در مراحل بعدی زندگی فرد بروز می‌یابند، ایجاد میشود. مثلا کم شنوایی‌هایی که در اثر قرارگیری در معرض نویز و سر و صدا ایجاد میشود و یا کم شنوایی‌هایی که در اثر ضربه به سر، بیماری‌ها، عفونت‌ها، ویروس‌ها، مصرف داروهای آسیب‌رسان به گوش ایجاد میشود. این نوع کم شنوایی با آزمایشات و معاینات دوره‌ای گوش تشخیص داده شده و شناسایی می‌شوند.
پس نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که اگر نوزادی در بدو تولد، تست‌های غربالگری شنوایی را با موفقیت پشت سر گذراند، این بدان معنی است که او در حال حاضر کم شنوایی ندارد و سیستم شنوایی او کاملا سالم است. ولی بدان معنی نیست که او در آینده نیز دچار کم شنوایی نخواهد شد! چون بسیاری از کم شنوایی‌های ژنتیکی هستند که در طول سالیان پس از تولد رخ می‌دهند. پس شنوایی کودک و هر فرد بزرگسالی باید به صورت دوره‌ای (معمولا به صورت سالیانه) بررسی و چک گردد، مخصوصا آن دسته از نوزادان و کودکانی که دارای عوامل پر خطر هستند، عواملی همچون موارد زیر:
- در خانواده‌هایی به دنیا می‌آیند که سابقه‌‌ی کم شنوایی ارثی وجود دارد.
- در بدو تولد کم وزن هستند
- میزان زردی در بدن آنان زیاد و به مدت طولانی بالا بوده است
- در بخش NICU بستری بوده است
- دچار سندرم یا بیماری‌های کلیوی، کبدی، خونی، قلبی و عروقی و یا اختلالات ساختاری و آناتومیکی سر و صورت هستند.
کم شنوایی در نوزادان و دلایل آسیب شنوایی به عوامل خاصی بستگی دارد، مهم ترین آنها عبارتند از: بارداری پر خطر، بیماری های عفونی متفاوت، مصرف برخی از داروها و یا مصرف سیگار و الکل در دوران بارداری بعلاوه بی نظمی های وراثتی، مننژیت در دوران نوزادی از دلایل غیر شایع می باشد. کم شنوایی می تواند در حین تولد رخ دهد که در این صورت به علت های هنگام زایمان برمی گردد. به ندرت اتفاق می افتد، اما استفاده از فورسپس در هنگام زایمان ممکن است همانند انقباضات شدید رحمی به حلزون آسیب برساند. کم شنوایی های پس از زایمان می تواند به علت مننژیت یا دیگر عفونت ها و یا استفاده از داروهای اتوتوکسیت باشد.
احتمال آسیب شنوایی در موارد زیر نیز می توان در نظر گرفت
- کودکان مبتلا به آسیب های شنوایی ملایم تا شدید گوش میانی
- کودکان با اختلالات مغزی
- کودکان ناتوان در گفتار
- کودکانی با رفتارهای غیرطبیعی مانند کودکانی که فریاد می زنند، کودکان پر خشونت و یا کودکان بسیار آرام و منزوی
کودکانی که دچار کم شنوایی حسی عصبی هستند، در مقایسه با آن هایی که کم شنوایی انتقالی دارند، آواهای گفتاری شنیده شده را به طور متفاوتی درک می کنند.
بسیاری از کودکانی که از برنامه غربالگری شنوایی مردود می شوند، و اغلب کودکانی که کم شنوایی در آن ها تشخیص داده می شود به دیگر مراکز تخصصی برای ارزیابی های بیشتر شنوایی شناسی ارجاع داده می شوند. با این هدف که علت کم شنوایی شناخته بشود و هم علت کم شنوایی و اختلالات همراه احتمالی مشخص شود.
این ارجاع ها به فاصله ی خیلی کوتاهی از تشخیص اتفاق می افتد و یا اینکه گاهی سالها بعد وقتی که کودک به راه می افتد و یا اینکه به زمان پیش دبستانی می رسد برای بررسی های بیشتر مراجعه می کند.
کم شنوایی حسی-عصبی ممکن است آدیوپاتیک باشد، به این معنا که منشا آن ناشناخته است و یا اینکه به دلایل ژنتیکی یا غیر ژنتیکی باشد. آزمایش های ژنتیکی می تواند شامل آزمایش های کروموزومی باشد.
برخی کودکان دارای کم شنوایی آمیخته هستند که ترکیبی از هر دو جز کم شنوایی حسی-عصبی و انتقالی است؛ یا اینکه فقط دارای کم شنوایی انتقالی هستند. رایج ترین بخش انتقالی عفونت گوش میانی است، که بعد از سرماخوردگی دومین بیماری مزمن شایع دوران کودکی است. علت های دیگر کم شنوایی های انتقالی شامل ناهنجاری های کانال خارجی گوش، پرده صماخی یا استخوانچه ها و کلستاتوم مادرزادی است.
نزدیک به 40% کودکان با کم شنوایی دارای اختلال دیگری نیز هستند. اختلالات همراه شامل عقب ماندگی ذهنی، اختلال شدید بینایی، اختلال یادگیری و بیماری نقص توجه باشد. مشکلات رفتاری و عاطفی ،فلج مغزی و مشکلات ارتوپدی نیز میتواند همراه با کم شنوایی رخ دهد بعضی اوقات اختلالات چندگانه ریشه در علت مشابه دارد مانند تروما در هنگام زایمان و نارس بودن.
تشخیص کم شنوایی در نوزادان
کم شنوایی در نوزادان یکی از مواردی است که در دوران نوزادی نیز اتفاق می افتد. پس از تولد کودک به مرور بر اساس قدرت سیستم شنوایی، عکس العمل ها و صداسازی هایی را از خود نشان میدهد. در زیر ویژگی های کودک در ابتدای تولد ذکر شده است. کودک را تحت نظر گرفته و در صورت عدم مشاهده رفتارهای زیر به شنوایی شناس برای بررسی های بیشر مراجعه کنید.
نشانه های شنوایی در بدو تولد تا 4 ماهگی
- آیا با صدای بلند آشفته یا بیدار می شود؟
- با صدای آشنا آرام می گیرد؟
- به صدای شما پاسخ می دهد (لبخند بزند)؟
نشانه های شنوایی در 4 تا 9ماهگی
- چشم ها را به سمت منبع صداهای آشنا بر میگرداند؟
- هنگامی که به او سخن می گویید لبخند می زند؟
- به اسباب بازی های صدادار مانند جغجغه توجه می کند؟
- برای نیازهای مختلف گریه های متفاوتی دارد؟
- غان و قون می کند؟
نشانه های شنوایی در 9 تا 15ماهگی
- غان و قون می کند؟
- با نامیدن او پاسخ نشان می دهد؟
- به تغییرات در تن صدای شما پاسخ می دهد؟
- ما-ما یا دا-دا می گوید؟
- درخواست های ساده را درک می کند؟
- برخی از اصوات شما را تکرار کنید؟
- از صدای خودش برای جلب توجه شما استفاده می کند؟
نشانه های شنوایی در 15-24ماهگی
- به اشیاء آشنا زمانی که نام آن ها را می گویید اشارهمی کند؟
- به داستان، آواز و موسیقی گوش می دهد؟
- دستورات ساده را اجرا می کند؟
- از کلمات مختلفی استفاده می کند؟
- به قسمت های مختلف بدن زمانی که از او خواسته می شوداشاره می کند؟
- نام اشیاء اطراف خود را می گوید؟
- دو یا چند کلمه را کنار هم قرار می دهد؟
کم شنوایی در نوزادان می تواند علل متفاوتی داشته باشد از جمله عوامل ارثی و یا عواملی که مرتبط به قبل از تولد ،حین بارداری، یا زمان تولد باشد. بهتر است برای تشخیص و ارزیابی نهایی به یک شنوایی شناس مراجعه نمایید.
