آپراکسی یا دست و پا چلفتی چیست؟ در واقع یکی از مشکلات حرکتی در کودکان یا بزگسالان است که می تواند او را در انجام فعالیت های روزانه دچار چالش کند. اختلال در رشد هماهنگی حرکتی یا آپراکسی به طور قابل توجه پیشرفت تحصیلی یا فعالیت های روزمره فرد را تحت تاثیر قرار می دهد. تقریبا 6 درصد کودکان در سنین مدرسه ممکن است یک اختلال هماهنگی رشدی داشته باشند که یکی از آنها آپراکسی است.
آپراکسی چیست؟
کلمه پراکسی یک اصطلاح پزشکی برای توانایی شروع و انجام حرکات ماهرانه است. آپراکسی یعنی فقدان این توانایی و دیس پراکسی یعنی فقدان قسمتی از این توانایی. جالب اینجاست که آپراکسی علاوه برا انجام حرکات ماهرانه گفتار یا چشم را نیز می تواند درگیر کند.
آپراکسی حرکتی
علامت اصلی آپراکسی حرکتی ناتوانی فرد در انجام حرکت در حالی که هچ گونه فلج یا آسیب فیزیکی وجود ندارد. دستورات برای فرد قابل درک هستند، اما قابل اجرا نیستند. هنگامی که حرکت آغاز می شود، فرد دست و پا چلفتی دارد و حرکات وی کنترل نشده و نامناسب است. در برخی موارد، حرکت ممکن است ناخواسته رخ دهد. آپراکسی گاهی اوقات با از دست دادن توانایی فرد در درک یا استفاده از کلمات نیز همراه است که به آن آفازی گفته می شود.
آپراکسی گفتاری یا تکلم
رایج ترین نوع آن دیس پراکسی رشدی کلامی یا آپراکسی گفتاری دوران کودکی است. در آپراکسی گفتاری، کودک قادر به ایجاد حرکات هماهنگ مورد نیاز برای عملکرد غیر گفتاری یا گفتاری است. هنگامی که کودک آگاهانه به حرکات توجه می کند، این حرکات را به سختی انجام می دهد.
اغلب کودکان دارای آپراکسی گفتاری به مشکلشان آگاه هستند و زمانی که برای صحبت کردن تلاش می کنند به سرعت درمانده و اندوهگین می شوند. آپراکسی گفتاری می تواند شامل آپراکسی دهانی و آپراکسی کلامی باشد.
در آپراکسی دهانی کودکان با کنترل آگاهانه روی حرکات غیر گفتاری مانند بیرون آوردن زبان یا ملچ ملوچ کردن لب ها مشکل دارند. در آپراکسی کلامی، مشکل تولید آگاهانه گفتار وجود دارد که می تواند روی حیطه های بسیاری غیر از تولید صدا تاثیر بگذارد. کودکان مبتلا به آپراکسی دهانی تقریبا همیشه آپراکسی کلامی نیز دارند.
آپراکسی اکولوموتور چیست؟
آپراکسی اکولوموتور، عدم وجود یا نقص حرکت کنترل شده، ارادی و هدفمند چشم است. بیماران برای جبران عدم شروع حرکت چشم، باید سر خود را بچرخانند تا جسمی را دنبال کنند یا اشیایی را در دید محیطی خود ببینند. به عبارتی کودکان دارای آپراکسی اکولوموتور در انجام حرکات سریع چشمی ناتوان هستند.
علت ایجاد آپراکسی چیست؟
آپراکسی ناشی از نقص در مسیرهای مغزی است که حاوی الگوهای حرکتی آموخته شده می باشد. این ضایعه ممکن است در نتیجه برخی اختلالات متابولیک، عصبی یا سایر مواردی باشد که مغز را درگیر می کند، به ویژه لوب پیشانی در نیمکره چپ مغز. در این منطقه، نمایش های پیچیده و سه بعدی از الگوها و حرکات قبلاً آموخته شده ذخیره می شود. بیماران مبتلا به آپراکسی نمی توانند این مدل از حرکات ماهر ذخیره شده را بازیابی کنند. دیگر علت به وجود آمدن آپراکسی زمینه ی زنتیکی است.
ژن غیرطبیعی می تواند از هر یک از والدین به ارث برده شود یا می تواند نتیجه جهش جدید (تغییر ژن) در فرد مبتلا باشد. خطر انتقال ژن غیر طبیعی از والدین مبتلا به فرزندان بدون در نظر گرفتن جنسیت فرزند حاصله برای هر بارداری 50 درصد است. برخی موارد آپراکسی مادرزادی هستند. هنگامی که کودکی با آپراکسی متولد می شود، معمولاً نتیجه ناهنجاری های سیستم عصبی مرکزی است.
از طرفی دیگر، افرادی که عملکرد ذهنی آنها رو به وخامت است (زوال عقل دژنراتیو) نیز ممکن است دچار آپراکسی شوند. دیگر علت آپراکسی در بزرگسالان، آسیب بافت یا سلولی مغز است. این آسیب ها در اثر سکته مغزی یا ضربه به سر، تومورها یا زوال عقل نیز ممکن است ایجاد شود. اگر آپراکسی در نتیجه سکته مغزی باشد، معمولاً ظرف چند هفته از بین می رود. افراد مبتلا به وضعیت رو به وخامت عملکرد فکری (زوال عقل دژنراتیو) نیز ممکن است به آپراکسی مبتلا شوند.
چه بیماری های دیگری همراه آپراکسی هستند؟
اختلالات زیر ممکن است با آپراکسی همراه باشد. آفازی یا اختلال در توانایی درک یا استفاده از زبان است. معمولاً در نتیجه آسیب به مراکز زبانی مغز (قشر مغزی) رخ می دهد. افراد مبتلا ممکن است کلمات اشتباه را در مکالمه انتخاب کنند و ممکن است در تفسیر پیام های شفاهی دچار مشکل شوند. کودکان متولد شده با آفازی ممکن است به هیچ عنوان صحبت نکنند. یک گفتاردرمانگر ممکن است کیفیت و میزان آفازی را ارزیابی کند و به افراد آموزش دهد که بیشتر در ارتباط با فرد متاثر در تعامل باشند.
