نیستاگموس چیست؟

نیستاگموس یک حرکت موزون است که در آن چشم ها به یک طرف کشیده شده و سپس به سرعت به نقطه ی اصلی برمی گردد. نیستاگموس به انگلیسی nystagmus نوشته می شود. اگرچه بعضی اوقات نیستاگموس هایی وجود دارند که در آن مراحل تند و آهسته از هم قابل تشخیص نبوده و حرکات چشم ها مثل حرکات پاندول و یا لرزش ژله می شود.

نیستاگموس نوعی حرکت غیر ارادی حرکت چشم است که در دوران نوزادی یا بعدها به وجود می آید، و در موارد بسیار نادر ممکن است منجر به کاهش یا محدود شدن میدان بینایی شود. به دلیل حرکت غیر ارادی چشم، آن را “چشم رقصنده” نامیده اند. در بینایی طبیعی، در حالی که سر به دور یک محور می چرخد​​، تصاویر دیداری با چرخش چشم در جهت مخالف محور مربوطه حفظ می شوند.

مجاری نیم دایره ای در دهلیز گوش شتاب زاویه ای را حس می کنند و سیگنال هایی را برای حرکت چشم به هسته هایی در مغز ارسال می کنند. از اینجا، سیگنالی به عضلات خارج چشمی منتقل می شود تا هنگام حرکت سر، نگاه فرد به یک جسم ثابت شود. نیستاگموس هنگامی اتفاق می افتد که مجاری نیم دایره ای تحریک شوند (به عنوان مثال، استفاده از آزمایش کالریک یا هنگام مراجعه به کلینیک سرگیجه) در حالی که سر ثابت است.

نیستاگموس می تواند به صورت حرکات افقی، عمودی یا چرخشی باشد. براساس مشکلات فرد می تواند در یک چشم یا هر دوی آنها به وجود بیاید.

انوع نیستاگموس

طبیعی

مانند هنگامی که فرد در اتوبوس یا ماشین نشسته است و وقتی فرد به بیرون نگاه می کند، این حالت مشاهده می شود.

پاتولوژیک

این نوع در اثر یک اختلال به وجود می آید. مرحله ی اصلی هر نیستاگموس همان مرحله ی آهسته آن است و مرحله ی تند یک عمل تصحیحی است که چشم ها را به حالت اول در می آورد. این اختلال می تواند بخاطر مشکلات موجود در ساقه مغز و مخچه یا ضایعات دستگاه دهلیزی گوش باشد.

در موارد ناشی از مخچه و ساقه مغز حالت آن افقی، چرخشی و یا عمودی است. در نیستاگموس ناشی از گوش میانی حالت افقی یا جهشی بوده و همراه با سرگیجه و تهوع شدید است. نیستاگموس ممکن است در اثر اختلال مادرزادی یا کمبود خواب، اختلالات سیستم عصبی اکتسابی یا مرکزی، سمیت، داروها، مصرف الکل یا حرکت چرخشی ایجاد شود. در سال های اخیر چندین دارو برای درمان نیستاگموس شناسایی شده است. نیستاگموس نیز گاهی اوقات با سرگیجه همراه است.

علائم نیستاگموس (nystagmus)

• حرکت غیر ارادی چشم
• حرکت می تواند در یک چشم یا هر دو باشد
• ممکن است اجسام تار و ناواضح به نظر برسند
• مشکلات دید در شب یا حساسیت به نور
• تعادل و سرگیجه

علت نیستاگموس

نیستاگموس، یعنی حرکت سریع و غیرارادی چشم‌ها، می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد. این مشکل ممکن است از بدو تولد وجود داشته باشد یا در طول زندگی به دلیل بیماری‌ها و آسیب‌ها ایجاد شود. برخی از مهم‌ترین دلایل این اختلال عبارتند از: مشکلات مغزی مانند سکته یا تومور، اختلالات گوش داخلی که مسئول تعادل بدن هستند، بیماری‌های چشم مانند آب مروارید مادرزادی، بیماری‌های عصبی و عضلانی مانند ام‌اس یا دیستروفی عضلانی، عوامل ژنتیکی و مصرف برخی داروها. به طور کلی، تشخیص دقیق علت نیستاگموس نیازمند بررسی‌های پزشکی دقیق است، زیرا این اختلال می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های مختلفی باشد.

نیستاگموس در نوزادان و کودکان

این نوع نیستاگموس که بعضا مادرزادی نیز نامیده می شود اغلب خفیف است. در نوزادان اغلب در سن 2 تا 3 ماهگی ایجاد می شود. چشم ها تمایل دارند به صورت نوسانی و افقی حرکت کنند. این بیماری اغلب با بیماری های دیگری مانند زالی، فقدان مادرزادی عنبیه (قسمت رنگی چشم)، اعصاب بینایی نابالغ و آب مروارید مادرزادی همراه است.

یک نوع دیگر بین 6 ماه تا 3 سالگی رخ می دهد و بین 2 تا 8 سالگی خود به خود بهبود می یابد. کودکانی که به این شکل نیستاگموس مبتلا هستند، اغلب سر خود را تکان می دهند و کج می شوند. چشم آنها ممکن است به هر جهتی حرکت کند. این نوع نیستاگموس معمولاً نیازی به درمان ندارد.

درمان nystagmus 

در حالی که عینک و لنزهای تماسی خود nystagmus را اصلاح نمی کنند، اما گاهی اوقات می توانند بینایی را بهبود بخشند. استفاده از کتاب های چاپی بزرگ، استفاده از دستگاه بزرگنمایی و افزایش نور نیز می تواند مفید باشد. بعضی از انواع نیستاگموس در تمام دوران کودکی بهبود می یابد. به ندرت، جراحی برای تغییر موقعیت ماهیچه های حرکت دهنده چشم انجام می شود. در حالی که جراحی نیستاگموس را درمان نمی کند، اما ممکن است میزان نیاز فرد برای چرخاندن بهتر بینایی را کاهش دهد. اگر مشکل سلامتی دیگری باعث nystagmus شود، یک بینایی سنج اغلب با یک پزشک یا سایر متخصصان پزشکی برای درمان این علت اصلی کار می کند.

نیستاگموس اکتسابی چگونه است؟

اختلالات گوش داخلی مانند التهاب لابیرنت ها یا بیماری منییر می تواند به nystagmus اکتسابی منجر شود. با این حال، شایع ترین علت آن احتمالاً مصرف داروهای اتوتوکسیک است. مصرف داروهای خاص از جمله دیلانتین (داروی ضد تشنج)، مسمومیت با الکل یا هر داروی آرامبخش می تواند به لابیرنت گوش آسیب برساند. در جوانان، علت شایع و جدی بروز نیستاگموس، ضربه سر و به دنبال آن آسیب دیدگی آن در اثر تصادفات رانندگی است. در بزرگسالان و سالمندان، عاملی که باعث این اختلال کی شود، سکته مغزی (انسداد رگ های خونی در مغز) است. در صورت آسیب دیدن مناطق کنترل کننده حرکات چشم، مانند مولتیپل اسکلروزیس یا تومورهای مغزی می تواند باعث این اختلال در چشم شود.

تشخیص nystagmus 

انجام سی تی اسکن، MRI برای بررسی منشا مرکزی nystagmus لازم و ضروری است. اگر منشا این اختلال گوش باشد، تست VNG انجام می شود.