احساس سرگیجه همراه با معده درد می تواند نگران کننده باشد، اما علل مختلفی برای آن وجود دارد. در این مقاله، به بررسی علل متعدد سرگیجه ناشی از دل درد، علائم مرتبط با آنها و روش های درمانی می پردازیم.
سرگیجه و معده درد: نشانه ای از اختلالات گوارشی؟
احساس سبکی سر، چرخش محیط و گیجی، گاه می تواند همزمان با معده درد، زنگ خطری برای سلامت دستگاه گوارش باشد. سرگیجه علل مختلفی دارد، اما تجربه آن به همراه دل درد، می تواند نشان دهنده ی یک مشکل گوارشی باشد.
ارتباط سرگیجه و معده درد
درد شکم یا معده درد و سرگیجه اغلب با هم رخ می دهند. برای یافتن علت این علائم، مهم است که بدانیم کدام یک زودتر ظاهر شده است. درد در ناحیه معده می تواند در یک نقطه خاص یا در کل شکم احساس شود و به سایر قسمت های بدن نیز سرایت کند. در بسیاری از موارد، سرگیجه به عنوان یک علامت ثانویه بعد از درد شکم بروز می کند.
مهمترین علت سرگیجه و معده درد
نقش برهم‌کنش‌های عصبی
دستگاه گوارش و سیستم عصبی مرکزی ارتباطی تنگاتنگ دارند. برهم‌کنش‌های پیچیده نوروترانسمیترها در این شبکه، پیام‌های متعددی را منتقل می‌کنند. درد معده ناشی از التهاب، زخم یا انقباضات شدید، سیگنال‌هایی را به مغز ارسال می‌کند که می‌تواند بر مراکز کنترل تعادل و تنظیم فشار خون تاثیر بگذارد. پیامد این برهم‌کنش، احساس گیجی و سبکی سر است.
کاهش حجم خون
خونریزی داخلی ناشی از زخم معده یا بیماری‌های التهابی روده، با کاهش حجم خون در گردش همراه است. این کاهش ناگهانی حجم خون، افت فشار خون را به دنبال دارد که یکی از علل شایع سرگیجه محسوب میشود.
کم آبی بدن
استفراغ و اسهال ناشی از برخی اختلالات معده، به سرعت منجر به کم آبی بدن می‌شوند. کاهش مایعات و الکترولیت‌های حیاتی، اختلال در عملکرد الکتریکی مغز و برهم خوردن تعادل الکترولیتی را به دنبال دارد که زمینه‌ساز بروز سرگیجه است.
علائم کم آبی بدن عبارتند از
- تشنگی
- خشکی دهان یا لب
- ادرار تیره
- تکرر ادرار کمتر
- سرگیجه
- خستگی
عوارض داروها
مصرف برخی داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی یا داروهای معده، به عنوان عارضه جانبی می‌توانند موجب سرگیجه شوند. تداخلات دارویی نیز در بروز این مشکل بی‌تاثیر نیستند.
عفونت معده
التهاب معده نام متداول گاستروانتریت است که یک عفونت در روده است. گاستروانتریت می تواند به دلیل ویروس ها، باکتری ها یا انگل ها ایجاد شود، اما یکی از شایع ترین دلایل استفراغ و اسهال ناشی از گاستروانتریت حاد، نوروویروس است. نوروویروس بسیار مسری است.
علائم عبارتند از
- حالت تهوع
- استفراغ و اسهال
- دل درد
- تب
- سردرد
- بدن درد
- مشکلات مربوط به اسید معده
- رفلاکس
نوریت وستیبولار
نوریت وستیبولار یک بیماری التهابی است که سیستم دهلیزی را مختل می کند. این سیستم بخشی از بدن است که تعادل را تنظیم می کند و به بدن در جهت گیری در فضا کمک می کند. این حالت زمانی رخ می دهد که عصب دهلیزی ملتهب شده و سیگنال هایی که به طور معمول از کنار آن عبور می کنند مختل می شوند. سیستم دهلیزی دچار سردرگمی شده و در نتیجه، بیمار دچار سرگیجه می شود که می توان آن را به عنوان احساس چرخش توصیف کرد و باعث حالت تهوع و مشکل در راه رفتن شود. گاهی اوقات شروع سرگیجه بسیار سریع است. برای تشخیص این نوع سرگیجه می توانید به کلینیک سرگیجه ی ما مراجعه کنید.
قاعدگی
یک مطالعه معتبر در سال 2012 در مورد سبکی سر در مراحل مختلف چرخه قاعدگی نشان داد که زنان سالم بیشتر در دوران قاعدگی خود احساس سبکی و سرگیجه می کنند. از آنجا که قبل از قاعدگی و در طول آن می تواند دردهای قاعدگی شروع شود، ممکن است در اثر تغییرات سطوح هورمونی، فرد دچار درد معده و سرگیجه شود.
یائسگی
یک مطالعه در سال 2014 نشان داد که زنان در دوران یائسگی در مقایسه با سالمندان مرد و افراد گروه های سنی دیگر دچار سرگیجه خوش خیم وضعیتی می شوند. از آنجا که علائم قاعدگی در دوران یائسگی می تواند ادامه داشته باشد، برخی از زنان ممکن است هم معده درد و هم سرگیجه را تجربه کنند. به طور معمول، یائسگی در سنین 45 تا 58 سالگی رخ می دهد.
اختلالات اضطرابی
اضطراب یک واکنش طبیعی در برابر استرس است و در برخی موارد به افراد در پاسخ به خطر کمک می کند. با این حال، افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی در شرایطی که واقعاً خطرناک نیستند، مانند اجتماعات، احساس اضطراب می کنند. اضطراب می تواند طیف وسیعی از علائم جسمانی را ایجاد کند، از جمله:
- تعریق
- ضربان قلب سریع
- حالت تهوع
- درد شکم
- سرگیجه
- تنش عضلانی
درمان های اضطرابی شامل روان درمانی و تکنیک های مدیریت استرس مانند ذهن آگاهی است. داروها همچنین می توانند علائم اضطراب را کاهش دهند.
سندرم دامپینگ
سندرم دامپینگ زمانی رخ می دهد که غذا در معده به سرعت در روده کوچک تخلیه شود. این یک عارضه جانبی شایع گاسترکتومی است.(گاسترکتومی یک عمل جراحی است که تمام یا قسمتی از معده را برمی دارند).
برخی از علائم این بیماری عبارتند از:
- گرفتگی معده
- اسهال
- حالت تهوع
- سرگیجه
- ضعف
- عرق سرد
یک فرد می تواند با ایجاد تغییراتی در رژیم غذایی خود و گاهی اوقات با مصرف داروهایی که تخلیه معده را کند می کند، سندرم دامپینگ را مدیریت کند.
پانکراتیت حاد
پانکراتیت حاد به دلیل التهاب ناگهانی لوزالمعده ایجاد می شود. این می تواند به دلیل سنگ کیسه صفرا، مصرف بیش از حد الکل، عفونت ها یا برخی اختلالات ژنتیکی باشد.
علائم عبارتند از
- درد در قسمت فوقانی شکم که ممکن است به پشت سرایت کند
- تب
- حالت تهوع یا استفراغ
- ضربان قلب سریع
- شکم متورم یا حساس
- اگر فرد مبتلا به پانکراتیت دچار کم آبی شود، ممکن است احساس سرگیجه کند.
افراد مبتلا به پانکراتیت فوراً نیاز به درمان دارویی دارند. به طور معمول، پانکراتیت حاد پس از چند روز درمان بهبود می یابد، اما برخی از افراد ممکن است علائم شدیدتری را ایجاد کنند که مستلزم بستری شدن در بیمارستان است.
خونریزی دستگاه گوارش
خونریزی دستگاه گوارش یک بیماری جدی با علل مختلف بالقوه از جمله زخم معده است.
علائم خونریزی دستگاه گوارش عبارتند از:
- مدفوع قیری یا خونی
- استفراغ خونین، یا استفراغی که شبیه به تفاله قهوه است
- گرفتگی شکم
- سرگیجه
- خستگی
- ضعف
حمله قلبی
برخی از افراد هنگام حمله قلبی دچار معده درد می شوند. در این حالت، درد ممکن است از ناحیه قفسه سینه به ناحیه فوقانی معده منتقل شود. بر اساس گزارش انجمن قلب آمریکا (AHA)، زنان بیشتر از مردان در طول حمله قلبی علائم غیر از درد قفسه سینه را تجربه می کنند. در صورت مشاهده موارد زیر، فرد باید فوراً با اورژانس تماس بگیرد.
- احساس فشار، فشار یا پری در مرکز قفسه سینه
- درد در قفسه سینه، یک یا هر دو بازو، گردن، فک یا معده
- تنگی نفس
- عرق سرد
- حالت تهوع یا استفراغ
- سبکی سر یا سرگیجه
سایر علل نادری که فرد احساس می کند سرگیجه او ناشی از معده است
سرطان
برخی از انواع سرطان ممکن است باعث سرگیجه، درد معده یا هر دو شود. به عنوان مثال، افراد مبتلا به لنفوم ممکن است سرگیجه و درد پشت دنده ها را تجربه کنند.
نارسایی حاد آدرنال
این حالت زمانی رخ می دهد که غدد فوق کلیوی کار خود را متوقف کرده و باعث کمبود کورتیزول می شوند. علائم شامل خستگی، فشار خون پایین، سرگیجه و اسپاسم عضلانی در پاها یا پشت است.
مگاکولون سمی
این وضعیت باعث گشاد شدن روده بزرگ می شود. این یک عارضه کولیت عفونی است که ممکن است به دلیل بیماری التهابی روده یا عفونت ایجاد شود. علائم شامل تب، ضربان قلب سریع، کم آبی بدن و بزرگ شدن روده بزرگ است.
نحوه تشخیص
ضعف و سوزش معده به همراه نفخ می تواند بروز سرگیجه را نیز سبب شود. برای تشخیص سرگیجه ناشی از معده درد، پزشک ابتدا معاینه بالینی انجام می دهد و سابقه پزشکی فرد را بررسی می کند. پزشک همچنین ممکن است درخواست تصویربرداری پزشکی یا آزمایش خون کنند. از آنجا که علل بالقوه زیادی برای این علائم وجود دارد، حتما علائم را تا آنجا که ممکن است برای پزشک کامل شرح دهید.
نحوه درمان سرگیجه ناشی از معده درد
نادیده گرفتن معده درد همراه با سرگیجه، به ویژه در صورت مزمن شدن، عاقلانه نیست. بررسی‌های تشخیصی پزشک با درنظر گرفتن معاینه بالینی، آزمایش‌های خون و تصویربرداری‌های لازم، به شناسایی علت زمینه‌ای کمک می‌کند. درمان بر اساس علت زمینه‌ای صورت می‌گیرد که ممکن است شامل داروهای کاهنده اسید معده، آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌ها، تغییر رژیم غذایی و حتی جراحی در موارد خاص باشد.
به خاطر داشته باشید، سرگیجه ناشی از معده درد هشداری برای توجه به سلامت دستگاه گوارش است. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند از بروز عوارض جدی‌تر پیشگیری کند. در صورت تداوم یا تشدید علائم، حتما به پزشک مراجعه نمایید.
سرگیجه و سردی معده
آیا می‌دانستید سردی معده می‌تواند یکی از عوامل پنهان سرگیجه‌های آزاردهنده باشد؟
طب ایرانی، با نگاهی عمیق به ارتباط اجزای بدن، سردی معده را برهم خوردن اعصاب معده و سرگیجه ناشی از آن می‌داند. این سردی می‌تواند ناشی از مصرف بیش از حد غذاهای با مزاج سرد مانند لبنیات، ماهی و میوه‌های کال باشد. در این حالت، دستگاه گوارش دچار ضعف شده و هضم به درستی انجام نمی‌شود. همین اختلال در هضم، زمینه‌ساز تجمع اخلاط سرد در بدن و به دنبال آن، سرگیجه میشود.
با تعدیل مزاج و گرم کردن معده، می‌توان چرخه ناخوشایند سردی معده و سرگیجه را دور زد. در قدم اول، اصلاح رژیم غذایی حرف اول را می‌زند. گنجاندن مواد غذایی با مزاج گرم مانند خرما، زنجبیل و دارچین در وعده‌های غذایی، به گرم کردن معده و بهبود هضم کمک می‌کند. دمنوش‌های گیاهی نظیر آویشن و نعناع نیز در این مسیر همراهان خوبی هستند.
فراموش نکنیم که تحرک بدنی منظم و ماساژ شکم با روغن‌های گرم مانند روغن سیاهدانه، نقش موثری در بهبود گردش خون و تقویت اعصاب معده دارند. با این حال، به خاطر داشته باشید که تشخیص علت اصلی سرگیجه نیازمند مراجعه به پزشک متخصص است.
برخی شواهد اولیه گزارش کرده‌اند که افراد مبتلا به اختلالات گوارشی مزمن، شیوع بالاتری از سرگیجه را تجربه می‌کنند. همچنین، برخی مداخلات تغذیه‌ای بر پایه اصلاح “مزاج” و گرم کردن معده، در بهبود علائم سرگیجه در این افراد موثر است.
